Instytut Pamięci Narodowej

W 2018 roku krakowski oddział IPN co miesiąc prezentuje mniej znane osoby, zasłużone dla odrodzenia wolnej ojczyzny, odznaczone Krzyżem lub Medalem Niepodległości i związane z Krakowem oraz Małopolską.

Bohaterem stycznia był Józef Ostafin, żołnierz Legionów, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i III Powstania Śląskiego, poseł, AK-owiec, członek WiN-u.

W lutym przypomniany został Alojzy Kaczmarczyk, oficer Wojska Polskiego i Armii Krajowej, kierownik Komórki Doradztwa Politycznego Obszaru Południowego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz kierownik doradczego Komitetu Politycznego przy II ZG WiN. Wielki patriota, odznaczony m.in. Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości i Krzyżem I Brygady.

W marcu przybliżono postać ks. Ferdynanda Machaya. Dla Orawy i Spisza był – przy zachowaniu wszystkich proporcji – tym, kim dla Górnego Śląska Wojciech Korfanty. Pochodził z ziemi orawskiej. Odznaczał się wielkim patriotyzmem, umiejętnościami retorycznymi i zdolnościami organizatorskimi. Odegrał kluczową rolę w staraniach o przyznanie Polsce po I wojnie światowej północnych terenów Spisza i Orawy. Jego dalsze losy w II Rzeczypospolitej, w czasie II wojny światowej i w latach powojennych stanowią wzór zaangażowanego społecznie kapłana i patrioty, związanego z najważniejszymi świątyniami Kościoła krakowskiego.

W kwietniu zaprezentowano Antoniego Gryzinę-Laska.W ruchu niepodległościowym działał czynnie od czasów gimnazjalnych. Nie zabrakło go wśród legionistów Piłsudskiego i członków Polskiej Organizacji Wojskowej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości oddał się medycynie, służbie sanitarnej oraz działalności społecznej w Grodnie i Warszawie. Jednak to Beskidy i Sądecczyzna zawsze pozostawały najważniejsze w jego sercu. Tam właśnie osiadł i tam zginął, stojąc na czele Podokręgu Górskiego Związku Czynu Zbrojnego.

Bohaterką maja jest Zofia Zawiszanka – legionistka z Goszyc. Aktywna działaczka, najpierw strzelecka, a następnie legionowa,  członkini Polskiej Organizacji Wojskowej.W uznaniu zasług na rzecz niepodległości została odznaczona Krzyżem Niepodległości z mieczami (18 października 1932 r.) oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi (21 września 1938 r.), a także kilkoma pamiątkowymi odznakami legionowymi.

Czerwcową bohaterką cyklu jest Olga Małkowska. Współtwórczyni – wraz z Andrzejem Małkowskim – polskiego harcerstwa. Jej życiorys dowodzi, że działalnością niepodległościową obok walki zbrojnej i działań politycznych może być też służba społeczna i troska o nowe pokolenia.

Bohaterem lipca jest Henryk Wereszycki – żołnierz Legionów Polskich, POW, oficer Wojska Polskiego, który znany jest przede wszystkim jako wybitny badacz dziejów europejskiej dyplomacji, monarchii Habsburgów i Polski pod zaborami, od 1956 r. mieszkający w Krakowie.

Bohaterem sierpnia jest Józef Herzog, legionista, oficer Wojska Polskiego, działacz WiN i kustosz pamięci o marszałku Józefie Piłsudskim oraz czynie niepodległościowym.

We wrześniu przypominamy Władysława Leopolda Jaworskiego, prawnika, polityka konserwatywnego, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Bohaterem października jest Antoni Stawarz (1889-1955) – oficer armii austro-węgierskiej i Wojska Polskiego, organizator oswobodzenia Krakowa spod władzy austriackiej w 1918 r.

W listopadzie przypominamy Juliusza Leo, wybitnego prezydenta Krakowa.